مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در نظام حقوقی ایران است و به محض وقوع عقد نکاح بر ذمه شوهر قرار می‌گیرد. بخش قابل توجهی از پرونده‌های خانواده در دادگاه‌ها به مطالبه مهریه اختصاص دارد. در بسیاری از موارد، توان مالی زوج برای پرداخت کامل و یکجای مهریه وجود ندارد. به همین دلیل قانون‌گذار نهاد «اعسار» را پیش‌بینی کرده است تا مرد بتواند در صورت ناتوانی، با ارائه دلایل و مدارک معتبر، دادگاه را قانع کند که پرداخت مهریه تنها به صورت تقسیط یا با شرایط خاص برای او امکان‌پذیر است.
از ابتدای سال ۱۴۰۴ دستورالعمل‌ها و رویه‌های جدیدی در محاکم خانواده اجرا شده است. این تغییرات باعث می‌شود که آگاهی از شرایط تازه برای زوجین، وکلا و حتی مشاوران حقوقی اهمیت دوچندان پیدا کند.
مراحل و شرایط اعسار از پرداخت مهریه
تعریف اعسار
اعسار به معنای ناتوانی مالی در پرداخت بدهی است. در خصوص مهریه، زمانی مطرح می‌شود که زوج ادعا کند توان پرداخت کامل و فوری آن را ندارد.
تغییرات سال ۱۴۰۴
تأکید بر مدارک مالی و بانکی معتبر: دیگر استشهادیه محلی به تنهایی کافی نیست.
بررسی دقیق درآمد و شغل: دادگاه‌ها وضعیت کاری و میزان درآمد مرد را با وسواس بیشتری می‌سنجند.
مقابله با انتقال صوری اموال: انتقال پنهانی دارایی برای فرار از پرداخت مهریه، نشانه سوءنیت محسوب می‌شود و اعسار را با مشکل مواجه می‌کند.
تقسیط متعادل‌تر: قاضی سعی می‌کند اقساطی تعیین کند که هم حقوق زن حفظ شود و هم مرد تحت فشار غیرمنطقی قرار نگیرد.
- مراحل دادخواست اعسار
- ثبت دادخواست اعسار در دفاتر خدمات قضایی
- پیوست کردن مدارک مالی و شغلی
- معرفی شهود و ضامن در صورت نیاز
- بررسی پرونده در دادگاه خانواده
- صدور حکم اعسار یا رد آن
مدارک لازم برای اثبات اعسار
مدارک هویتی
- تصویر کارت ملی و شناسنامه
- عقدنامه یا سند رسمی نکاح
مدارک مالی
- پرینت حساب‌های بانکی شش ماه اخیر
- فیش حقوقی یا گواهی اشتغال به کار
- اسناد مربوط به نداشتن ملک، خودرو یا دارایی
مدارک تکمیلی
- استشهادیه محلی از دو شاهد معتبر
- مدارک پزشکی (در صورت بیماری و هزینه‌های درمانی)
- اجاره‌نامه منزل یا فیش‌های هزینه زندگی (آب، برق، گاز)
در سال ۱۴۰۴، دادگاه‌ها نسبت به مدارک بانکی و مالی معتبر اهمیت ویژه‌ای قائل هستند و صرف استشهادیه به‌تنهایی کافی نیست.
نکات مهم در شرایط جدید اعسار
- اعسار مطلق و اعسار تقسیط:
- در اعسار مطلق، دادگاه زوج را به طور کامل معسر شناخته و از پرداخت فوری مهریه معاف می‌کند.
- در اعسار تقسیط، مبلغی به عنوان پیش‌پرداخت تعیین شده و مابقی در اقساط منظم پرداخت می‌شود.
- نقش وکیل متخصص:
بسیاری از مردان به دلیل ناآگاهی، درخواست اعسارشان رد می‌شود. داشتن وکیل متخصص می‌تواند مسیر پرونده را هموار کند.
موسسه وکالت رضوی دارای بهتری وکلا برای حل مشکلات شما می باشد . کافی است برای ارتباط با وکلا متخصص از سراسر کشور با شماره 02537180 تماس حاصل فرمایید. - حق دفاع زن:
زن می‌تواند با ارائه مدارک مالی همسر، ادعای اعسار را رد کند. مثلاً اگر مرد مالک املاک یا حساب بانکی قابل توجهی باشد، اعسار پذیرفته نخواهد شد. - تغییر رویه‌ها در ۱۴۰۴:
- تمرکز بر شفافیت مالی
- جلوگیری از فرار از دین
- تعیین اقساط متعادل‌تر برای جلوگیری از تضییع حق طرفین
سوالات متداول
آیا امکان اعتراض به حکم اعسار وجود دارد؟
بله. هم زن و هم مرد می‌توانند به رأی دادگاه اعتراض کنند و پرونده در دادگاه تجدیدنظر بررسی می‌شود.
اگر اعسار پذیرفته نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
در این حالت، مرد موظف به پرداخت کامل مهریه خواهد بود و در صورت امتناع، امکان توقیف اموال یا حتی جلب وی وجود دارد.
تفاوت شرایط اعسار در ۱۴۰۴ با سال‌های قبل چیست؟
- تاکید بیشتر بر مدارک بانکی
- سخت‌گیری در بررسی انتقال صوری اموال
- تعیین اقساط منصفانه‌تر
آیا زن می‌تواند جلوی اعسار را بگیرد؟
بله، در صورت ارائه مدارک مستدل مبنی بر توانایی مالی مرد، دادگاه اعسار را رد خواهد کرد.
نتیجه‌گیری
اعسار از پرداخت مهریه یکی از موضوعات پرچالش حقوق خانواده در ایران است. تغییرات سال ۱۴۰۴ باعث شده روند رسیدگی شفاف‌تر و مستندتر باشد. مردانی که واقعاً توان مالی ندارند، می‌توانند با ارائه مدارک معتبر از فشارهای سنگین مهریه رهایی یابند و زنان نیز می‌توانند از حقوق خود دفاع کنند.
در این مسیر، بهره‌گیری از وکیل متخصص در موسسه وکالت رضوی بهترین راهکار برای تسریع و موفقیت در پرونده‌هاست.
